Willem II - Groene Ster: bekerfinale in oorlogstijd

Willem II toont trots de Holdert-beker. - Foto: Archief Willem II

Willem II heeft in 2019 voor de vierde maal de bekerfinale bereikt. De eerste keer was 75 jaar geleden, een van de meest bevreemdende finales die ooit is gespeeld. Vijf dagen na de invasie van de geallieerden op de stranden van Normandië staan Willem II en Groene Ster tegenover elkaar in het stadion van FC Eindhoven.

"Het nieuws zong wel rond in de stad", zegt Peter Année (86).  Nee, hij heeft het niet over de eerste bekerfinale van zijn geliefde Willem II waar hij sinds 1942 lid van is en 36 jaar lang de mensen in het stadion heeft geïnformeerd als speaker. De Tilburgers waren vooral opgewonden dat de bevrijding gloorde na vier jaar Duitse bezetting.  De kranten staan er - uiteraard gecensureerd - ook bol van. De Nieuwe Tilburgsche Courant meldt dat er sprake is van 'volledig Duitsch afweersucces op alle brandpunten'. 'De geallieerden hebben te kampen met zware verliezen.'

Bombardement

De krant plaatst ook een bericht dat de Amsterdamse beeldhouwer Gerrit van de Veen ter dood is veroordeeld, onder meer vanwege zijn betrokkenheid bij de aanval op het Amsterdamse bevolkingsregister in maart 1943. 'Het doodvonnis is na onderzoek van de gratiekwestie voltrokken'. Het voelt onwerkelijk dat er in die tijd ook nog gewoon werd gevoetbald, maar op dezelfde pagina staat toch echt het verslag van de bekerfinale tussen Willem II en Groene Ster uit Heerlerheide.

Année was erbij. Als jochie van elf schaarde hij zich onder de vele Willem II-supporters die met de trein naar Eindhoven reisden voor de eerste prijs in de historie van de club. "Ik kom oorspronkelijk uit Rotterdam", zegt het erelid. "Maar na het bombardement op 14 mei 1940 zijn we naar Tilburg verhuisd. Ons huis bleef gespaard, maar toen de Engelsen even later Duitse stellingen in de haven gingen aanvallen vanuit de lucht vond mijn vader het te link worden." 

Vertier

In Tilburg leerde hij Naud van de Ven jr. kennen. Zijn vader - Naud sr. was secretaris en assistent-trainer annex mental coach bij Willem II. "Zo ben ik in 1942 ook lid geworden. Ik was beter met mijn hoofd dan met mijn voeten, maar voetbal zorgde wel voor ontspanning. Het was het enige vertier dat we hadden."

Ook de supporters van Groene Ster grijpen de finale aan om de gedachte aan de oorlog voor even naar de achtergrond te duwen. Het risico dat de Duitsers een razzia houden bij de wedstrijd nemen ze op de koop toe. Een journalist van De Limburger schrijft: 'Al van zaterdagmorgen af reisden de voetballers met hun voetbalmeisjes, voetbalmoeders, voetbalvaders en voetbalvrienden naar Eindhoven. Met koffers en karbiezen vol groene mutsjes en vol boterhammen, opgespaarde eitjes en ander krachtvoer - want er moest geschreeuwd en aangemoedigd worden - stapten dikke huismoeders aan het hoofd van hele gezinnen in Heerlen in de trein en gul werd iedere mede-reiziger bedacht.' 

Koempels

"Heerlerheide was uitgestorven op die dag", zegt Jos op 't Eijnde, de huidige voorzitter van Groene Ster. "Op alles wat kon rijden, zijn de supporters naar Eindhoven getrokken. Zelfs met een huifkar." Hij heeft het verhaal al vaak verteld, maar het verveelt nooit. "De bekerfinale van 1944 loopt als een rode draad door onze vereniging. We hebben ons dit seizoen geplaatst voor de finale van de districtsbeker. Op 9 juni spelen we tegen SV TOP in Geffen op het terrein van vv Nooit Gedacht. Dan komen ongetwijfeld ook de verhalen van 1944 weer boven drijven."

Groene Ster speelt in het seizoen 43/44 in de tweede klasse, een niveau lager dan Willem II dat op het hoogste niveau acteert. Alle jongemannen werden opgeroepen voor de Arbeitseinsatz in Duitsland, behalve als je in de mijnen werkte. "En dus werden al onze jongens ingeschreven als koempels," zegt Op 't Eijnde. "Groene Ster regelde dagdiensten zodat de jongens 's avonds konden trainen." 

Zonder ster

Daarnaast beschikte de Limburgse club over Evert Grifhorst. Dat is een wonderlijk verhaal. De latere Het Vrije Volk-journalist en perschef van de KNVB was een joodse jongen uit Amsterdam en voor de oorlog een begenadigd rechtsbuiten van DWS. Hij vond in Heerlerheide een onderduikadres, maar liet zich niet opsluiten. Om niet op te vallen werkte hij gewoon mee in de mijnen en had de moed om tijdens wedstrijden van Groene Ster zijn schuilplek te verlaten en open en bloot mee te voetballen. 

Voeg daar ook nog eens de uitgekookte stopper-spil-tactiek aan toe die over de grens was afgekeken bij naburige Duitse clubs en het is niet vreemd dat Groene Ster zich langs tien(!) andere clubs een weg baant naar de bekerfinale. In shirts zonder ster. Op 't Eijnde: "Op bevel van de Duitsers. Onze groene ster zou te veel lijken op de ster die de Joden gedwongen werden te dragen." 

Rood-wit-blauw

Willem II mocht wel in het rood-wit-blauw aantreden waar andere koningsgezinde uitingen waren verboden. Zo moest de KNVB de K schrappen en ging tijdens de oorlog door voor Nederlandse Voetbalbond. Clubarchivaris Harrie Verhoeven heeft daar geen verklaring voor. "Waarschijnlijk hadden ze er bij Willem II gewoon lak aan en hebben de Duitsers het maar zo gelaten. Bij uitwedstrijden kregen de spelers regelmatig een ovationeel applaus van het publiek." De naam Willem II stond de bezetter wel toe. Een verbod op namen van het koningshuis gold alleen voor levende leden. 

Het zou de wedstrijd van de familie Engel worden, twee neven in de voorhoede van Willem II. "Wim Engel was een mijn favoriete spelers", zegt Année. "Rechtsbuiten, een dribbelaar."  Maar daar ziet het in de eerste helft helemaal niet naar uit. De speciale verslaggever van De Limburger schrijft

'Wat wou Willem II tegen deze overmacht geladen met Limburgs enthousiasme en spek van de mijn. Het systeem van Groene Ster was schitterend. Goal! En al was het dan met de rust pas 1-1, op de tribune met de honderden groene mutsjes en groene hoop werd niet anders verwacht dat de jongens van de mijnen er na de rust een schepje op zouden gooien en dat wij de overwinning al in de zak hadden.'   

Monsterscore

Maar het is juist Willem II dat de tactiek van Groene Ster ontrafelt en keer op keer door de verdediging snijdt. Wim en Willy Engel scoren beiden drie keer in de tweede helft. Spits Frans van Loon maakt twee doelpunten. De eindstand past uiteindelijk net op het scorebord: 9-2. De grootste uitslag ooit in een bekerfinale. 

"Ik zie nog voor me hoe aanvoerder Henk Mes de beker in ontvangst neemt van bondsvoorzitter Karel Lotsy", zegt Année. "Een beetje in de hoek van het stadion. Juichende Willem II-ers erom heen." Het was nog niet de zilveren 'Dennenappel' die we nu kennen, maar de zogenaamde Holdert-beker, vernoemd naar ondernemer Hak Holdert die de zilveren trofee in 1898 ter beschikking had gesteld. 

Beker zoek

Na de oorlog raakt de beker zoek. "Willem II heeft hem keurig teruggestuurd", zegt Harrie Verhoeven. Hij kan dat staven met een briefwisseling tussen bond en club. 'Wij hebben de eer u te doen toekomen de KNVB - beker', schrijft secretaris Van de Ven op 2 juli 1946. De beker is een dag later op het bondsbureau in Den Haag bezorgd, zo blijkt uit de handtekening voor ontvangst van de KNVB. 

Maar de Holdert-beker zal nooit meer worden uitgereikt. De naam Holdert ligt gevoelig. Hak Holdert overlijdt op 21 juli 1944. Zijn zoon Henri - 'Hakkie' - neemt het bedrijf over. Hakkie Holdert is een overtuigd nationaalsocialist en vecht voor de Waffen-SS aan het oostfront. Na de bevrijding wordt hij tot 12 jaar gevangenisstraf veroordeeld. De Algemene Nederlandse Voetbalvereniging Zwaluwen stelt een nieuwe trofee beschikbaar. 'Een Cup in den waare zins des woords', schrijft Het Parool in 1946. Daar wordt in het seizoen 1947/1948 voor het eerst om gespeeld. WVV Wageningen verslaat het Amsterdamse DVW in de finale in het Olympisch Stadion na strafschoppen en mag de zilveren 'Dennenappel' zoals die later door Willem van Hanegem wordt genoemd voor het eerst omhoog houden.

Peter Année en Harrie Verhoeven zitten zondag in De Kuip als hun stoere kerels van Willem II uit de tunnel het veld op stappen. Tegenstander is Ajax dat Europa versteld doet staan met een nooit meer verwachte zegetocht in de Champions League. De verwachtingen zijn dan ook niet hoog gespannen. "Maar voetbal is irrationeel", zegt Année, "ik kan me nog een halve finale uit 2005 herinneren. Toen wonnen we met 1-0 van Ajax. Dat vind ik nu ook een mooie uitslag."